هدف از این پایان نامه مقایسه و ارتباط هوش معنوی با هوشهای دیگر و بررسی شاخص های آن می باشد.

تعاریف متعددي تاکنون از هوش معنوي به عنوان یکی از انواع هوش چندگانه  مطرح شده است. ایمونز (2000) تلاش کرد معنویت را بر اساس تعریف گاردنر از هوش مطرح کند. وي معتقد است معنویت می-تواند شکلی از هوش تلقی شود زیرا عملکرد و سازگاري فرد به طور مثال سلامتی بیشتر را پیش بینی می کند و قابلیت هایی را مطرح می کند که افراد را قادر می سازد به حل مسائل بپردازند و به اهدافشان دسترسی داشته باشند و بیان می کند که پایه های زیست شناختی هوش معنوي را در سه سطح می توان بررسی کرد: زیست شناسی تکاملی، ژنتیک رفتاري، و دستگاه هاي عصبی.

در دهه هاى اخير، سازه هاى متعددى در ارتباط با هوش مطرح شده است. براى مثال مى توان به هوش منطقى، هوش عاطفى، هوش تغيير، هوش فرهنگى، هوش اجتماعى، هوش اجتماعى سياسى، هوش سازمانى و موارد متعددى از اين قبيل سازه ها اشاره كرد. سوالى كه در اين جا مطرح مى شود اين است كه آيا در ميان اين سازه ها، هوش معنوى، سازه اى معتبر است؟ و آيا واقعاً مى توان آن را جزيى از سيستم هوشى انسان محسوب كرد؟ شواهد و مدارك علمى بسيارى وجود دارد كه مى تواند در ارتباط با واقعيت داشتن هوش معنوى، متقاعدكننده باشد. مطالعات زيادى در علوم عصب شناسى، روان شناسى و انسان شناسى انجام شده است كه حاكى از وجود منطقه اى در مغز انسان است كه مرتبط با معنويت و معناشناسى مى باشد. براى مثال، بر اساس ساختار عصب شناسى مغز انسان، سه گونه تفكر براى ما شناسايى شده است. تفكر پياپى، تفكر مشاركتى و تفكر متحدكننده. تفكر پياپى فرآيندى متناوب است و پايه هوش منطقى است. 

نوع ديگرى از تفكر كه كمك مى كند بتوانيم مسايل را به همديگر مربوط سازيم، تفكر مشاركتى است. برای مثال فهم ارتباط موجود ميان «پدر» و «قدرت» ناشى از اين نوع تفكر است. اين در واقع از ويژگی هاى هوش عاطفى است و سبب مى شود ما نه تنها با مغزمان بلكه با قلبمان بيانديشيم. نوع سوم تفكر كه پايه هوش معنوى است، تفكرى متحد كننده است. اين نوع از تفكر باعث ايجاد آگاهى و خلاقيت مى شود و به ما در حل مسايل مربوط به معنا و ارز ش هاى زندگى كمك مى كند. بنابراين در مقايسه با انواع ديگر هوش، هوش معنوى، نوع متعالى و غايى هوش است.

هوش معنوي براي کارکرد اثربخش بهره هوشی و هوش عاطفی ضرورت دارد. زوهر و مارشال آن را هوش غایی می دانند. هوش معنوي افراد را خلاق می کند. چون به افراد کمک می کند قواعد را جایگزین کنند و با مرزها بازي کنند و به ما توانایی تمیز و انتخاب می دهد. ما را سرشار از شفقت و ادراك می کند، و به ما کمک می کند محدودیت ها را ببینیم. در حقیقت ماهیت تحول آفرین هوش معنوي از مواردي است که آن را از هوش عاطفی متمایز می کند. دانیل گولمن (1998)  ادعا می کند هوش عاطفی باعث می شود که شخص درباره موقعیت خود قضاوت کند و رفتار مناسب آن موقعیت را بروز دهد. با این حال هوش عاطفی درون مرزها کار می کند و باعث می شود که موقعیت، هدایت کننده رفتارها باشد. در مقابل هوش معنوي در درجه اول باعث می-شود که شخص بپرسد چرا در چنین موقعیتی قرار گرفته است؟ هوش معنوي با مرزها سر و کار دارد، نه درون آن ها، بنابراین به جاي هدایت شدن توسط موقعیت، خودش موقعیت را خلق و هدایت می کند.

فهرست مطالب
2-3- مبانی هوش معنوی    3
2-3-1- هوش    3
2-3-3- معنویت    4
2-3-2-1- تفاوت مذهب و معنویت    7
2-3-3- هوش معنوی    9
2-3-3-1- تمایز معنویت و هوش معنوی    12
2-3-3-2- تعاریف هوش معنوی از نظر برخی صاحبنظران    13
جدول2-2 تعاريف هوش معنوي به همراه نام محقق و سال ارائه    14
2-3-3-3- مؤلفه های هوش معنوی از نظر برخی صاحبنظران    16
جدول2-3 مؤلفه هاى هوش معنوى از نظر برخی صاحبنظران    17
2-3-3-4- مقایسه و اتباط هوش معنوی با هوشهای دیگر    23
شکل شماره 2-1رابطه هوشها (ویگزورث، 2004)    26
2-3-3-5- جایگاه عصبی- زیستی هوش معنوی    27
2-3-3-6- هوش معنوی و خصیصههای روانشناختی آن    29
2-3-3-6-1- هوش معنوی و خودآگاهی    29
2-3-3-6-2- هوش معنوی و سلامتی    30
2-3-3-6-3- هوش معنوی و حل مسئله    31
2-3-3-6-4- هوش معنوی و اخلاق    32
2-3-3-7- مؤلفه های هوش معنوی در دین اسلام    34
2-3-3-8- راه كارهاي رشد و تقويت هوش معنوي از منظرآموزههاي دين اسلام    36
2-5- پیشینه مطالعاتی    38
2-5-1- پیشینه تحقیقات داخلی و خارجی تنظیم هیجان شناختی    38
2-5-2- پیشینه تحقیقات داخلی و خارجی هوش معنوی    42
2-5-3- پیشینه تحقیقات داخلی و خارجی عمل به باورهای دینی    46
2-6- جمع بندی    50
فهرست منابع    53